| Primaire bronnen die informatie geven aangaande de waarde van wapens en wapenrustingen, of andere relevante gegevens. De lijst is chronologisch geordend. Klik op een titel om naar een volledige beschrijving van de bron te gaan. |
| Titel | Type | Plaats | Jaar |
| The laws of Ine | Wet | Engeland: Wessex | 688 - 694 |
| Einhard's Life of Charlemagne | Vita | Duitsland: Aken | 791 - 814 |
| Lex Ribuaria | Wet | Duitsland: regio Keulen | circa 800 |
| Ewa ad Amorem | Wet | Nederland: centraal rivierengebied | circa 800 |
| Will of Abba the Reeve | Testament | Engeland: Kent | 833 – 839 |
| Baldric's schenking | Oorkonde | Nederland: centraal rivierengebied | 850 |
| Gesta s. Rotonensium | Kroniek | Frankrijk: Bretagne | 851 |
| Will of King Alfred | Testament | Engeland: Zuid-west | 873 - 888 |
| Ordinance London District | Wet | Engeland: Londen | 924 - 939 |
| Laxdæla saga | Noorse Sage | Noorwegen | 938 |
| Will of Ælfgar | Testament | Engeland: Zuid en Centraal | 946 - 951 |
| Law of Hywel Dda | Wet | Wales | circa 950 - 1300 |
|
| Titel | The Laws of Ine |
| Type | Wet |
| Plaats | Engeland: Wessex |
| Datering | AD 688 - 694 |
| Uitgave |
Originele tekst: www.georgetown.edu/labyrinth/library/oe/texts/prose/Wets.html.
Vertaling: Whitelock, D., English Historical Documents Vol. I, Eyre & Spottiswood, London, 1955. |
| Artikel | 54.1 |
| Originele tekst | Gif hine mon gilt, þonne mot he gesellan on þara hyndenna gehwelcere monnan 7 byrnan 7 sweord on þæt wergild, gif he ðyrfe. |
| Vertaling (naar Whitelock) |
En als weergeld wordt betaald, dan mag hij voor elke honderd (van het weergeld) een slaaf krijgen, en een maliënkolder, en een zwaard als hij dat nodig heeft. |
| Opmerkingen | Prijs in shillings |
|
|
| Titel | Einhardi vita Karoli Magni |
| Type | Vita |
| Plaats | Duitsland: Aken |
| Datering | AD 791 - 814 |
| Uitgave | Holder-Egger, O., Einhardi Vita Karoli Magni, MGH, SRG, Hannover, 1911.
Vertaling: Thorpe, L., Two Lives of Charlemagne, Penguin Classics, 1969. |
| Hoofdstuk | Boek III, hoofdstuk 23 |
| Originele tekst | Sago veneto amictus et gladio semper accinctus, cuius capulus ac balteus aut aureus aut argenteus erat. Aliquoties et gemmato ense utebatur, quod tamen nonnisi in praecipuis festivitatibus vel si quando exterarum gentium legati venissent. |
| Vertaling (naar Thorpe) |
Hij hulde zich in een blauwe mantel en hij droeg altijd een zwaard aan zijn zijde, met een gevest van goud of zilver. Soms gebruikte hij een zwaard bezet met juwelen, maar dit was alleen op belangrijke feestdagen of wanneer er gezanten van vreemde volkeren kwamen. |
| Opmerkingen | Einhard verbleef aan het hof van Karel de Grote vanaf ongeveer 791 tot de dood van de keizer in 814. Hij schreef zijn Vita Karoli tussen 829 en 836. |
|
|
| Titel | Lex Ribuaria |
| Type | Wet |
| Plaats | Duitsland: regio Keulen |
| Datering | Circa AD 800 Lex Ribuaria werd tussen AD 630 en 750 opgetekend. Het is voor een belangrijk deel een kopie van de Lex Salica die nog weer een eeuw ouder is. De prijslijst van vee en wapens is echter pas later aan Lex Ribuaria toegevoegd, tegen het jaar 800. De toevoeging werd gemaakt omdat men een boete niet perse in zilver hoefde te voldoen, maar dat dit ook in natura mocht, bijvoorbeeld met vee of wapens. Voorheen kwam daar een rechter aan te pas om de goederen te taxeren. Onder Karel de Grote werd dit in de wet geformaliseerd zodat men niet meer afhankelijk was van het subjectieve oordeel van de rechter [Sohm 1866, p. 79 e.v.]. |
| Uitgave | Sohm, R., Lex Ribuaria, MGH, Leges V, Hannover, 1875. |
| Artikel | XXXVI: 11 |
| Originele tekst | Si quis weregeldum solvere debet, bovem cornutum videntem et sanum pro 2 solidis tribuat. Vaccam cornutam videntem et sanam pro 1 solido tribuat. Equum videntem et sanum pro 7 solidis tribuat. Equam videntem et sanam pro 3 solidis tribuat. Spatam cum scogilo pro 7 solidis tribuat. Spata absque scogilo pro 3 solidis tribuat. Brunniam bonam pro 12 solidis tribuat. Helmum conderecto pro 6 solidis tribuat. Bainbergas bonas pro 6 solidis tribuat. Scutum cum lancea pro 2 solidis tribuat. |
| Vertaling (Nieuwenhuijsen) |
Als iemand weergeld moet betalen, dan telt een gehoornde, ziende os voor 2 solidi. Een gehoornde, ziende en gezonde koe telt voor 1 solidus. Een ziend en gezond paard telt voor 7 solidi. Een ziende en gezonde merrie telt voor 3 solidi. Een zwaard met schede telt voor 7 solidi. Een zwaard zonder schede telt voor 3 solidi. Een goed borstkuras (of een maliënkolder) telt voor 12 solidi. Een bruikbare helm telt voor 6 solidi. Goede beenbeschermers tellen voor 6 solidi. Een schild en lans tellen voor 2 solidi. |
| Opmerkingen |
De zwaardschede in Lex Ribuaria kost meer dan het zwaard zelf.
Coupland [1990] suggereert dat scheden vaak met zilver waren beslagen, wat de hoge waarde zou kunnen verklaren.
Er is aangenomen dat de hier genoemde prijzen dateren van vóór de geldhervorming uit de tijd van Karel de Grote, op het eind van de 8e eeuw. De oude rekeneenheid, de gouden solidus, lijkt hier nog te zijn gehanteerd. Deze gouden solidus was gelijk aan 36 zilveren penningen, of 36 x 1,3 gram zilver. De nieuwe zilveren solidus stond gelijk aan 12 penningen [Henstra, 1999]. Er bestaan twee versies van de Lex Ribuaria. De hier geciteerde versie noemt 1 solidus als de prijs van een koe en 7 soilidi voor een paard, terwijl de andere versie respectievelijk 3 en 12 solidi noemt. Beide geven 2 solidi als de prijs voor een os. Ik heb hier de 'goedkopere' versie gekozen omdat die betrouwbaarder lijkt: in geen van de andere Germaanse wetten die ik heb gelezen, was een koe duurder dan een os. |
|
|
| Titel | Ewa ad Amorem |
| Type | Wet |
| Plaats | Nederland: centraal rivierengebied |
| Datering | Circa AD 800 |
| Uitgave | Nieuwenhuijsen, K., Ewa ad Amorem or Lex Francorum Chamavorum, 2005, www.keesn.nl/ewaadamorem. |
| Artikel | 25 |
| Originele tekst | Quicquid in casa furaverit, in wirdira solidos VII. De warnione in wirdira solidos VII. De spadato caballo solidos VII. De servo solidos VII. De spata VII. De iumenta solidos IV. De bove solidos II. De vacca solidos II. De porcis et vervecis et animalibus iuvenibus et de capris tertiam partem quantem valet in wirdira. |
| Vertaling (Nieuwenhuijsen) |
Ieder die uit een huis heeft gestolen, [betaalt] aan overbruggingsboete 7 solidi. Voor een dekhengst aan overbruggingsboete 7 solidi. Voor een gecastreerd paard 7 solidi. Voor een slaaf 7 solidi. Voor een zwaard 7. Voor een lastdier 4 solidi. Voor een rund [os] 2 solidi. Voor een koe 2 solidi. Voor varkens en schapen en jonge dieren en geiten een derde deel van wat ze waard zijn aan overbruggingsboete. |
| Opmerkingen |
De wirdira is de boete die een dief aan de benadeelde moest betalen voor het gemis van het gestolen voorwerp tussen het moment van de diefstal en de vervanging [Niermeyer, 1953].
Ik heb aangenomen dat voor een zwaard (net als voor varkens, schapen, etc.) de wirdira eenderde bedraagt van de waarde van het item zelf. Dus het zwaard in de Ewa ad Amorem zou dan 21 solidi kosten.
Dit betreft hier nieuwe zilveren solidi, van na de geldhervorming, elk 12 zilveren penningen waard, of 12 x 1,3 gram zilver [Henstra, 1999]. |
|
|
| Titel | Will of Abba the Reeve |
| Type | Testament |
| Plaats | Engeland: Kent |
| Datering | AD 833 – 839 |
| Uitgave | Anglo-Saxons Net - www.anglo-saxons.net/hwaet. |
| Nummer | S 1482 |
| Originele tekst | Freoðomund foe to minum sweorde agefe ðeræt feower ðusenda, him mon forgefe ðeran ðreotene hund pending. |
| Vertaling (naar Sawyer) |
En Freothomund zal mijn zwaard krijgen, en hij moet er 4000 voor geven, en van deze som moet 1300 pence aan hem teruggegeven worden. |
|
|
| Titel | Baldric's schenking |
| Type | Schenkingsoorkonde |
| Plaats | Nederland: de Betuwe (centraal rivierengebied) |
| Datering | 12 augustus 850 |
| Uitgave | Sloet, L.A.J.W., Oorkondenboek der graafschappen Gelre en Zutfen, 's-Gravenhage, 1872. Muller, S. and Bouman, A.C., Oorkondenboek van het Sticht Utrecht vol. I, Oosthoek, Utrecht, 1920. |
| Nummer | Oorkonde 41 (in Sloet); oorkonde 67 (Muller and Bouman) |
| Originele tekst | ... et caballum ei donet, valentem xx solidos, scutum cum lance, valentem v solidos, ... |
| Vertaling (Nieuwenhuijsen) |
... en hij geeft een paard, 20 solidos waard, en een schild en lans, 5 solidos waard, ... |
|
|
| Titel | Gesta sanctorum Rotonensium |
| Type | Kroniek van de abdij van Redon |
| Plaats | Frankrijk: Bretagne |
| Datering | AD 851 |
| Uitgave | Brett, C., The Monks of Redon, Gesta sanctorum Rotonensium and Vita Conuuoionis, The Boydell Press, Woodbridge, Suffolk, 1989. |
| Hoofdstukken | 1.6 en 1.7 |
| Originele tekst |
'Dicite abbati uestro: propterea ueni, ut emat mihi abbas gladium ualentem quinque solidos,
quod si non fecerit, ego discedam, et quantum ualuero illi perniciosus ero'.
'Nam neque equum optimum possumus inuenire, neque loricam, quia non est noster usus his armis indui. Sed si tibi placet, uiginti solidos ab aliis inueniemus, quia nos non habemus: hos accipe et caballum de eis eme.' |
| Vertaling (naar Brett) |
'Vertel je abt dat ik ben gekomen om deze reden: dat de abt voor mij een zwaard koopt ter waarde van 5 solidi,
en als hij dat niet doet, dan zal ik weggaan en zo lastig voor hem zijn als ik kan.'
'We kunnen geen paard of een lorica vinden, want het is niet onze gewoonte om die wapens te gebruiken; maar als het u schikt zullen we 20 solidi van anderen krijgen, omdat we ze zelf niet hebben. Neem ze en koop er een strijdros voor.' |
| Opmerkingen |
Hoofdstuk 1.6 gaat over het bezoek aan de abdij van een buitengewoon onplezierig persoon genaamd Hincant.
In hoofdstuk 1.7 komt een andere ongenode bezoeker langs, ene Risuueten.
Deze eist een paard en een lorica (borstkuras of maliënkolder) voor het laten vallen van zijn claim op een landgoed dat de abdij in bezit houdt.
De monniken stellen voor om in plaats daarvan 20 solidi te betalen.
Risuueten weigert die betaling.
Kort daarna wordt hij gedood door de Franken, in de slag bij Jengland.
Kennelijk was 20 solidi niet genoeg voor een paard en lorica. |
|
|
| Titel | Will of King Alfred |
| Type | Testament |
| Plaats | Engeland: Zuid-west |
| Datering | AD 873 - 888 |
| Uitgave | Anglo-Saxons Net - www.anglo-saxons.net/hwaet. |
| Nummer | S 1507 |
| Originele tekst | ... Æþerede ealdormenn an sweord on hundteontigum mancusum. |
| Vertaling (naar Sawyer) |
... en aan Ealdorman Ehtelred een zwaard ter waarde van 100 mancuses. |
| Opmerkingen | Een mancus is een gouden munt, gelijk aan 30 zilveren penningen [Blackburn, 2005; Carlson, 2005]. Dus dit zwaard was 3000 penningen waard. |
|
|
| Titel | The ordinance of the bishops and reeves of the London district |
| Type | Wet |
| Plaats | Engeland: Londen |
| Datering | AD 924 - 939 |
| Uitgave | Whitelock, D., English Historical Documents Vol. I, Eyre & Spottiswood, London, 1955. |
| Numbers | 3, 6.1, 6.2, 8.5 |
| Originele tekst | |
| Vertaling (naar Whitelock) |
... een boete van 30 pence of een os.
... een paard (wordt betaald met) een half pond, als het zoveel waard is, en als het minder waard is moet het betaald worden overeenkomstig zijn waarde ... En een os (moet betaald worden) met een mancus; en een koe met 20 (pence); en een varken met 10 (pence); en een schaap met één shilling. ... moet 30 pence betalen of één os. |
| Opmerkingen | Deze wet bevat geen informatie over wapens. De bron is hier opgenomen vanwege de waarden van runderen en paarden in Angelsaksisch Engeland. |
|
|
| Titel | Laxdæla saga |
| Type | Noorse sage |
| Plaats | Noorwegen |
| Datering | AD 938 |
| Uitgave |
Originele tekst op de Netútgáfan-website
www.snerpa.is/net/isl/laxdal.htm.
Vertalings: Press, M., Laxdale Saga, The Temple Classics, London, 1899. Magnusson, M. and Palsson, H., Laxdaela Saga, Penguin Classics, 1975. Online version at: http://sunsite.berkeley.edu/OMACL/Laxdaela, and at www.yorku.ca/inpar/laxdaela_press.pdf. |
| Hoofdstuk | 13: Hoskuld keert terug naar IJsland |
| Originele tekst | Konungur dró gullhring af hendi sér, þann er vó mörk, og gaf Höskuldi og sverð gaf hann honum annan grip, það er til kom hálf mörk gulls. |
| Vertaling (naar Press) |
De koning haalde van zijn arm een gouden ring die een mark woog, en gaf die aan Hoskuld; en hij gaf hem als een andere gift een zwaard waaraan een halve mark goud zat. |
| Opmerkingen |
Magnusson & Palsson [1975] geven een ietwat andere vertaling, die zegt dat het zwaard zelf een halve mark goud waard was.
De vertaling van Muriel Press is accurater.
Een gouden mark bevatte 8 onzen, en elke ons was in die tijd een mark verfijnd zilver waard, en een mark zilver was gelijk aan de prijs van ongeveer 4 melkkoeien. Dus de ring was 32 koeien waard, en het zwaard 16 koeien [Magnusson & Palsson, 1975]. |
|
|
| Titel | Will of Ælfgar |
| Type | Testament |
| Plaats | Engeland: Zuid en Centraal |
| Datering | AD 946 - 951 |
| Uitgave | Anglo-Saxons Net - www.anglo-saxons.net/hwaet. |
| Nummer | S 1483 |
| Originele tekst | And me kidde Þeodred bisccop and Edric Alderman þa ic selde mine louerd þat suerd þat Eadmund king me selde on hundtuelftian mancusas goldes. and four pund silueres on þam fetelse þat ic moste ben mine quides wirde. |
| Vertaling (Sawyer) |
En bisschop Theodred en de Ealdorman Eadric zeiden me, dat als ik aan mijn heer het zwaard zou geven dat koning Edmund aan mij gaf, dat 120 gouden mancuses waard was en dat 4 pond zilver op de schede had, dat ik dan het recht zou hebben om mijn testament op te maken. |
|
|
| Titel | Law of Hywel Dda |
| Type | Wet |
| Plaats | Wales |
| Datering | Circa AD 950 - 1300 |
| Uitgave | Jenkins, D., The Law of Hywel Dda, Gomer Press, Llandysul, Dyfed, 1986. |
| Opmerkingen |
Op het eerste gezicht lijkt de wet van koning Hywel Dda van Wales een relevante bron te zijn voor ons onderwerp, want Hywel leefde in de 10e eeuw.
Zijn wetboek bevat (onder veel meer) een opsomming van de prijzen van diverse wapens, dieren, en allerlei voorwerpen.
Het is veel vollediger dan de overige, nogal fragmentarische bronnen.
Echter, deze prijslijst dateert waarschijnlijk niet uit Hywel's tijd. Na Hywel's dood in AD 950 hebben verschillende schrijvers toevoegingen en mogelijk ook veranderingen aangebracht op de oorspronkelijke wet. De prijslijst is zeer waarschijnlijk zo'n toevoeging, daterend uit de 13e eeuw. Dafydd Jenkins begint zijn vertaling van de wet met een waarschuwing: 'Elk Welsh wet-manuscript bevat een behoorlijke hoeveelheid materiaal van na Hywel's tiid, en voorzichtigheid is geboden voordat een Welsh wetboek wordt aangehaald als bewijs voor omstandigheden in de 10e eeuw'. Daarom heb ik besloten om Hywel Dda’s Law niet op te nemen in dit overzicht. |
 |
Start Pagina |
Artikel Primaire bronnen Referenties |
© Dr. Kees C. Nieuwenhuijsen e-mail: kees.nieuwenhuijsen@tip.nl home page: www.keesn.nl |
 |